Yol Kenarındaki Park Yerinin Çift Yönlü Bir Kentsel Cadde Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi

Kentleşmenin hızlanmasına, motorlu taşıt sahipliğinde ve kentsel trafik akışında belirgin bir artış eşlik ediyor. 2021 yılında, Çin’in otomobil sahipliği 378 milyona ulaştı ve 2020’ye kıyasla 25,1 milyon artış gösterdi¹. Bununla birlikte, yetersiz yol kapasitesi ve sınırlı trafik yönetimi teknolojisi ile mevcut durum, kentsel trafik arz ve talebi arasında giderek daha belirgin bir tutarsızlığa yol açmıştır. Bu nedenle, karayolu trafik sıkışıklığı giderek yoğunlaşmıştır. Şehir içi ulaşımda en yaygın sorun olan trafik sıkışıklığı birçok tehlikeye neden olmakta ve araştırmacıların geniş ilgisini çekmektedir ^2,3,4. Seyahat süresini uzatmanın yanı sıra, trafik sıkışıklığı çevre kirliliğini de ağırlaştırır, enerji tüketimini yoğunlaştırır ve kirletici emisyonlarını arttırır ^5,6,7,8. Trafik sıkışıklığı ile kaza oranları arasında pozitif korelasyon ^9,10’dur. Yukarıda belirtilen etkilerin yanı sıra, artan trafik sıkışıklığı gelir ve istihdamı azaltmaktadır¹¹ ve bu etki insanların günlük yaşamıyla yakından ilgilidir ve bu nedenle bunu şehirlerdeki temel sorunlardan biri haline getirmektedir. Şehirlerin gelişmesiyle birlikte, yol tıkanıklığının toplum üzerindeki olumsuz etkisi artmaya devam edecektir.

Trafik sıkışıklığı, otoparkın en önemli olduğu birçok kentsel trafik sorununun kapsamlı bir yansımasıdır. Kentsel nüfusun genişlemesi ve motorlu taşıtlardaki artış, otopark arzı ve olağanüstü otopark talebi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Park sisteminde, yol kenarına park etme şehir trafiğinde yaygındır ve park arzı ile talebi arasındaki dengesizliği ele almanın önemli bir yoludur. Yol kenarına park yeri, park yerleri sağlamak için yolun her iki tarafındaki kaynakları kullanır. Yol kenarına park etme, diğer park tesislerine kıyasla kullanışlı, hızlı, esnek ve yerden tasarruf sağlar. Bununla birlikte, yol kenarındaki park yeri yol kaynaklarını kaplar ve olumsuz etkileri göz ardı edilemez. Gelişmekte olan ülkelerde hızlı bir gelişme gösteren şehirlerde, artan park talepleri, yol kenarındaki otoparkı aşırı yüklemekte, böylece trafik güvenliğini, hava kalitesini ve kamusal alanı azaltmaktadır¹². Bu nedenle, yol kenarındaki park sorununun ele alınması gerekiyor.

Yol kenarındaki park yeri iki senaryoda bulunabilir: (1) motorsuz şerit (yani, ayrı motorlu ve motorsuz şeritlere sahip geniş yollarda, yol kenarı park yeri en sağdaki motorsuz şeritte yer kaplar); ve (2) genellikle düşük trafik hacmine sahip dar bir yol olan motorlu taşıt ve motorlu olmayan araç karışık şeridi. Motorlu ve motorlu olmayan araçlar yol kaynaklarını paylaştığından, yol kenarına park etme genellikle ikinci senaryoda trafik operasyonlarında kaosa yol açmaktadır. Bununla birlikte, mevcut çalışmaların çoğu ilk senaryo 13,14,15,16,17,18’e odaklanmıştır.

Motorsuz şeritte yol kenarında bir park yeri varsa ve motorlu ve motorsuz şeritlerin zorunlu izolasyonu yoksa, yol kenarına park etmek dolaylı olarak karışık trafiğe yol açar. Yol kenarındaki bir park yeri, motorsuz şeridin etkin genişliğini önemli ölçüde azaltır, böylece motorlu olmayan araçların motorsuz şeritten geçme ve bitişik motorlu şeridi işgal etme olasılığını artırır. Bu davranışa şerit geçişi¹⁶ denir. Birçok çalışma, motorsuz şeritte yol kenarına park etmenin karışık trafik akışı üzerindeki etkisini araştırmıştır. Chen ve ark.13, hücresel otomata modeline dayanarak, yol kenarına park etmenin kentsel sokaklardaki heterojen trafik operasyonları üzerindeki etkisini, motorlu ve motorlu olmayan taşıtlar arasındaki sürtünme ve tıkanıklık çatışmalarının incelenmesiyle değerlendirmiştir¹³. Chen ve ark., yol kenarındaki park yerinin etkisini göz önünde bulundurarak karışık trafik akışının bir yol direnci modeli önermişlerdir¹⁷. Buna ek olarak, bazı çalışmalar yol kenarına park etmenin sadece motorlu taşıtlar üzerindeki etkisini incelemiştir. Guo ve ark., yol kenarı park bölümleri^19’daki motorlu taşıtların sürüş süresini nicel olarak analiz etmek için kullanılan risk süresine dayalı bir yöntem önerdi ve sonuçlar, yol kenarındaki park etmenin seyahat süresini önemli ölçüde etkilediğini gösterdi.

Trafik simülasyonu, yol kenarına park etmenin etkisini araştırmak için yaygın bir araçtır. Yang ve ark., yol kenarındaki park etmenin dinamik trafik üzerindeki etkisini (özellikle kapasite üzerinde) keşfetmek için VISSIM yazılımını kullandılar, bir araç ortalama gecikme trafiği modeli geliştirdiler ve simülasyon²⁰ ile model güvenilirliğini doğruladılar. Gao ve ark., aynı yazılımı kullanarak yol kenarındaki park etmenin dört tür trafik paraziti altında karışık trafik üzerindeki etkisini analiz ettiler¹⁸. Guo ve ark., farklı senaryolar²¹ altında Monte Carlo simülasyonu aracılığıyla yol kenarına park etmenin araç trafik özellikleri (şerit kapasitesi ve araç hızı) üzerindeki etkisini analiz etmek için hücresel bir otomata modeli kullandılar. Kerner’in üç aşamalı trafik teorisi çerçevesinde, Hu ve ark. geçici yol kenarı park etme davranışının hücresel otomata model^22’ye dayanarak trafik akışı üzerindeki etkisini analiz ettiler. Bu çalışmalar, yol kenarındaki otoparkın trafik verimliliği üzerinde büyük bir olumsuz etkiye sahip olduğunu göstermektedir.

Trafik yönetimi departmanı, yol kenarına park edilmiş araçların trafik akışı üzerindeki etkisini anlamakla ilgilenmektedir. Etkinin belirli uzunluğu ve derecesi, örneğin otoparkların nasıl sınırlandırılacağı, park edilmeyen bölgelerin nasıl belirleneceği ve park sürelerinin nasıl düzenleneceği hakkında bilgi sağlayarak, yol kenarındaki park yeri ile ilgili sorunları yönetmek için önemlidir. Bu çalışmada, yol kenarına park edilmiş tek bir aracın trafik operasyonu üzerindeki etkisini incelemek üzere bir protokol tasarlanmıştır. Prosedür şu adımlarda özetlenebilir: 1) ekipmanın hazırlanması, 2) veri toplama yerinin seçilmesi, 3) araştırma süresinin seçilmesi, 4) verilerin toplanması, 5) veri analizinin yapılması, 6) simülasyon modelinin oluşturulması, 7) simülasyon modelinin kalibre edilmesi ve 8) duyarlılık analizinin yapılması. Bu sekiz adımdaki herhangi bir gereklilik karşılanmazsa, süreç eksik ve etkinliği kanıtlamak için yetersizdir.