Gliacellen zijn een van de twee belangrijkste soorten cellen in het zenuwstelsel. Gliacellen omvatten astrocyten, oligodendrocyten, microglia en ependymale cellen in het centrale zenuwstelsel, en satelliet- en Schwann-cellen in het perifere zenuwstelsel. Deze cellen communiceren niet via elektrische signalen zoals neuronen, maar ze dragen bij aan vrijwel elk ander aspect van de werking van het zenuwstelsel. Bij mensen is het aantal gliacellen ongeveer gelijk aan het aantal neuronen in de hersenen.
Gliacellen in het centrale zenuwstelsel (CZS) omvatten astrocyten, oligodendrocyten, microglia en ependymale cellen. Astrocyten zijn het meest voorkomende type gliacellen en worden aangetroffen in georganiseerde, niet-overlappende patronen door de hersenen, waar ze nauw verbonden zijn met neuronen en haarvaten. Astrocyten spelen talrijke rollen in de hersenfunctie, waaronder het reguleren van de bloedstroom en metabolische processen, synaptische ionen en pH homeostase en het onderhoud van de bloed-hersenbarrière.
Een andere gespecialiseerde gliacel, de oligodendrocyt, vormt de myelineschede die neuronale axonen in het CZS omgeeft. Oligodendrocyten myeliniseren zenuwuitlopers and kunnen meerdere keren om een axon gewikkeld zijn, zodat ze een myelineschede vormen. De myelineschede is essentieel voor een goede geleiding van neuronale signalen en het verhoogt de snelheid waarmee informatie reist aanzienlijk.
Microglia – bekend als de macrofagen van het CZS – zijn het kleinste type gliacelen en zijn gespecialiseerd in fagocytose van zowel pathogenen als brokstukken. Ze beschermen het CZS tegen infectieuze stoffen en toxines en snoeien synapsen tijdens de ontwikkeling. Hoewel microglia als gliacellen worden beschouwd, hebben ze een unieke en aparte oorsprong in vergelijking met andere typen gliacellen. Astrocyten en oligodendrocyten worden geproduceerd door radiale glia, terwijl microglia afkomstig zijn uit de dooierzak en vroeg in de embryonale ontwikkeling naar het embryo migreren.
Ependymale cellen zijn kubusvormige cellen met trilharen die de binnenkant van ventrikels bekleden, waar ze de cerebrospinale vloeistof (CSV) produceren . Ependymale cellen vormen een barrière tussen de hersenen en de CSV en fungeren als filter voor mogelijke schadelijke stoffen. Net als astrocyten en oligodendrocyten, zijn ependymale cellen afkomstig van radiale glia die bij de laterale ventrikels wordt aangetroffen.
In het perifere zenuwstelsel (PZS) bestaan vergelijkbare maar verschillende soorten gliacellen. Functies die worden uitgevoerd door astrocyten in het CZS worden bijvoorbeeld in de PZS voornamelijk uitgevoerd door satellietcellen, gliacellen die structuur, demping en voedingsstoffen bieden aan de neuronale lichamen waarmee ze zijn gekoppeld. Een andere gliacel in het PZS, de Schwann-cel, functioneert als de oligodendrocyten in het CZS door een myelineschede rond neuronale axonen te vormen. Net als myelinisatie in het CZS, biedt axon-myelinisatie in het PZS de nodige isolatie en geleidbaarheid voor de juiste overdracht van elektrische signalen.
Gliacellen zijn cruciale beschermers en regulatoren van het zenuwstelsel. Ze onderhouden niet alleen homeostatische aandoeningen en dragen bij aan de routinematige hersenfunctie, maar ze reageren ook op letsel aan het zenuwstelsel, infectie en ziekte. Bovendien vervullen gliacellen cruciale functies tijdens de embryonale ontwikkeling van het zenuwstelsel. Deze cellen dragen zelfs bij aan het verwijderen van onnodige neuronale verbindingen, een proces dat synaptisch snoeien wordt genoemd. Vanwege het belang van gliacellen in verscheidene hersenfuncties, kunnen defecten in een of meer gliacelpopulaties leiden tot ernstige en desastreuze neurologische aandoeningen, waaronder ontwikkelingsstoornissen, de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, multiple sclerose en vele andere.
Tijdens de ontwikkeling bieden gliacellen een steiger voor neuronen om op de juiste manier te migreren en hun axonen te laten groeien. Later in het leven kunnen trauma of neurodegeneratieve ziekten verlies van neuronale verbindingen veroorzaken die niet hersteld kunnen worden, wat leidt tot verminderde werking of verlamming.
