Back to chapter

28.6:

Ortakyaşam

JoVE 核
生物学
需要订阅 JoVE 才能查看此.  登录或开始免费试用。
JoVE 核 生物学
Symbiosis

Languages

分享

– [Eğitmen] Simbiyoz, yani türlerin sayılarını ve dağılımlarını etkileyen tüm türler arası etkileşimler üç kategoriye ayrılabilir, kommensalizm, mutualizm ve parazitizm. Kommensalizmde bir tür ilişkinden yararlanırken diğer tür ilişkinden ne yarar sağlar ne de zarar görür. Örneğin, filler uzun otların arasında yürürken küçük böcekler ortaya çıkar ve çevredeki kargalara yem olur. Mutual (karşılıklı) simbiyotik ilişkiler her iki türün de etkileşimden yararlanmasını sağlar. Örneğin ağaç kurbağaları ve örümcekler ağaçtaki kovukları paylaşırlar. Kurbağalar, örümceklerin yumurtalarını yiyen karıncaları yer ve büyük örümcekler de kurbağaları yılanlar gibi büyük avcılardan korurlar. Son tip yani parazitik ilişki ise bir türe yarar sağlarken diğer türe zarar verir, örneğin dişi aslanın kanıyla beslenen küçük kene gibi.

28.6:

Ortakyaşam

Simbiyotik ilişkiler, farklı türlerin bireyleri arasındaki uzun vadeli, yakın etkileşimlerdir ve bu türlerin dağılımını ve bolluğunu etkiler. Bir ilişki her iki türe de faydalı olduğunda buna mutualizm denir. İlişki bir türe faydalıyken diğer türe ne faydalı ne de zararlı olduğunda buna kommensalizm denir. Bir organizma fayda görürken diğer organizma zarar gördüğü ilişkiye parazitlik denir. Bu tür ilişkiler genellikle birlikte evrimle sonuçlanır ve topluluk yapısının karmaşıklığına katkıda bulunur.

Mutualizm

Mutualizm, her iki türün de yakın bir ilişkiden yararlandığı zaman ortaya çıkar. Yaygın bir örnek, karıncalar ve yaprak bitleri arasındaki ilişkidir. Yaprak bitleri, delici ağız parçalarıyla bitki gövdelerinin floemiyle beslenir ve şekerli bir sıvı salgılar. Bu salgı ile beslenen karıncalar, çiftçiler ve süt sığırları arasındakine benzer şekilde yaprak bitleriyle karmaşık bir ilişki geliştirmişlerdir. Karıncalar yaprak bitlerini farklı besin kaynaklarına taşıyacak, yaprak bitlerini yırtıcılıktan koruyacak ve mantar parazitlerinin bulaştığı yaprak bitlerini temizleyecektir. Karıncalarda buna karşılık olarak yaprak bitlerinin ürettiği şekerli dışkıları tüketerek fayda sağlayacaktır.

Kommensalizm

Kommensalist ilişkiler bir türe fayda sağlar, ancak diğeri ise ne yarar ne de zarar görür. Örneğin, epifitler (İspanyol yosunu gibi) büyümek için yapısal destek için ağaçları ve diğer bitkileri kullanır, ancak konak ağaca zarar vermez veya konak ağaç bundan fayda sağlamaz. Ayrıca midyeler, balinalar gibi hareketli deniz hayvanlarına yapışır. Midyeler, hem balinaların hem de midyelerin beslendiği plankton açısından zengin besin kaynaklarına taşınmasından ve aynı zamanda belirli avcılardan korunmasından fayda sağlar. Genel olarak, balina bu etkileşimden zarar görmez, bu nedenle ilişki genellikle komünalizm olarak tanımlanır. Bununla birlikte, kıskaçlar küçük hidrodinamik sürtünmeye ve cilt tahrişine neden olabilir ve bu nedenle bazen yarı parazitik olarak kabul edilir. Bu, kommensalizm ve asalaklık arasındaki ince çizgiyi göstermektedir.

Parazitlik</h4Bir türün başka bir türe zarar vererek yararlandığı ilişkilere parazitlik denir. Parazitlik, avlanmaya benzer, ancak parazitler genellikle konakçılarını öldürmez. Parazitler ve konakçıları arasındaki karmaşık ilişkiler genellikle uzun eş-evrimsel geçmişlere sahiptir. Birçok parazit, birden çok konağı içeren uzun, karmaşık yaşam döngülerine sahiptir. Tipik bir örnek Plasmodium malariae'dir. Dişi bir sivrisinek tükürüğünde Plasmodium sporozoitleri taşır. Sporozoitler bir insanın kan dolaşımına enjekte edildiğinde karaciğere giderler..

Karaciğerde Plasmodium, yaşam döngüsünün birçok aşamasından geçerek kana geçen merozoitlerin üretilmesine neden olur. Enfekte kan hücrelerinden salınan merozoitlerin bir kısmı gametositleri oluşturur. Plasmodium'un erkek ve dişi gametositleri yemek sırasında bir sivrisinek tarafından tekrar alınabilir. Sivrisinek midesinde, gametositler, daha fazla sporozoit salmak için parçalanan oositlere dönüşen zigotlar üretir ve döngüyü yeniden başlatır.

Suggested Reading

Cowman, Alan F., Julie Healer, Danushka Marapana, and Kevin Marsh. “Malaria: Biology and Disease.” Cell 167, no. 3 (October 20, 2016): 610–24. [Source]