Prokaryoten zijn kleine eencellige organismen in de domeinen Archaea en Bacteria. Bacteriën omvatten veel voorkomende organismen zoals Salmonella en Escherichia coli, en de Archaea omvatten extremofielen die in ruwe omgevingen leven, zoals warmwaterbronnen.
Net als eukaryotische cellen zijn alle prokaryotische cellen omringd door een plasmamembraan en hebben ze DNA dat de genetische informatie bevat, een cytoplasma binnenin de cel en ribosomen die eiwitten synthetiseren. In tegenstelling tot eukaryotische cellen missen prokaryoten echter een kern of andere membraangebonden intracellulaire organellen. Op het DNA na, dat vaak bestaat uit een enkel circulair chromosoom dat zich in een nucleoïde bevindt, zwerven de cellulaire componenten van prokaryoten rond in het cytoplasma.
Veel prokaryoten hebben kleine ronde stukjes DNA in het cytoplasma, die plasmiden worden genoemd. Plasmiden verschillen van het chromosomale DNA in de nucleoïde en hebben meestal slechts een paar genen – zoals genen voor antibioticaresistentie. Plasmiden zijn zelfreplicerend en kunnen tussen prokaryoten worden overgedragen.
De meeste prokaryoten hebben een celwand van peptidoglycaan die buiten hun plasmamembraan ligt, die de cel fysiek beschermt en helpt om de osmotische druk van de verschillende compartimenten te behouden. Veel prokaryoten hebben ook een plakkerige capsulelaag die hun celwand bedekt. Hiermee kunnen organismen zich aan een substraat of aan elkaar binden en voor extra bescherming zorgen.
Hoewel prokaryoten geen membraangebonden organellen bevatten, hebben sommigen een invouwing van het plasmamembraan die gespecialiseerde functies vervullen – zoals fotosynthese in cyanobacteriën. Ondanks dat prokaryoten eenvoudiger zijn dan eukaryoten, hebben ze een unieke structurur die het uitvoeren van complexe functies mogelijk maakt en ervoor zorgt dat ze in verschillende omgevingen kunnen leven.
